موز داخلی و خارجی؛ متفاوت در اندازه و کیفیت اما برابر در قیمت - سفر به مالزی

به گزارش ایرنا، قیمت عمده فروشی موز در میدان مرکزی طی سه تا چهار ماه گذشته از سوم آذرماه 99 هر کیلوگرم بین 22 هزار تا 26 هزار تومان، 10 آذرماه 99 بین 23 هزار تا 26 هزار و 500 تومان، 17 آذرماه 99 بین 22 هزار تا 25 هزارتومان، 24 آذرماه 99 بین 24 هزار تا 29 هزارو 500 تومان، یکم دی ماه 99 بین 29 هزار تا 33 هزارتومان، هشتم دی ماه بین 31 هزار تا 35 هزارتومان، 15 دی ماه بین 28 هزار تا 32 هزارت تومان، 22 دی ماه بین 28 هزار تا 31 هزار تومان، 30 دی ماه بین 28 هزار تا 33 هزار تومان، 6 بهمن ماه 32 هزار تا 39 هزار تومان، 13 بهمن ماه بین 27 هزار تا 45 هزار تومان، 20 بهمن ماه بین 35 هزار تا 45 هزارتومان و اسفندماه بین 35 هزار تا 60 هزارتومان بوده است.

در ابتدای امسال با شیوع ویروس کرونا و افزایش تقاضا، قیمت هر کیلوگرم موز در بازار به 40 هزار تومان رسید که در آبان ماه به 18 هزار تا 27 هزار تومان کاهش یافت، اما در بهمن ماه امسال دوباره قیمت این محصول در بازار خرده فروشی بدون در نظر دریافت کیفیت و درجه بندی برای مصرف نمایندگان بین 50 هزار تا 60 هزار تومان رسید بدون اینکه تفکیک قیمتی بین فراوری داخلی و خارجی باشد. حال این سوال پیش می آید که مابه التفاوت قیمت موز داخلی با موز خارجی (که موز داخلی سهم 20 درصدی از بازار دارد) و به جیب فراورینمایندگان نمی رود، به جیب چه کسانی می رود و چه کسانی از این موضوع منتفع می شوند؟

ایران با احتیاج سالیانه بین 550 هزار تا 570 هزار تن، یکی از واردنمایندگان موز در دنیا به شمار می رود که بخش عمده احتیاج خود را از محل واردات تامین می نماید. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران میزان واردات موز در سال 98 حدود 457 هزارو 225 تن به ارزش 308 میلیون دلار بوده که رقم قابل توجهی است.

حال براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، سال 1398 حدود 100 هزار تن موز در سطح چهار هزار و 838 هکتار از اراضی استان های جنوبی کشور فراوری و به بازار عرضه شد که نشان می دهد 20 درصد احتیاج کشور از این محل تامین می گردد. این بدان معناست که 450 هزار تن موز از محل واردات و نزدیک 100 هزارتن از محل فراوری داخلی است.

این درحالی است که هر کیلوگرم موز فراوری داخل با قیمت هایی بین 9 هزار تا 10 هزار تومان سرباغ از کشاورزان خریداری می گردد، بنابراین باید با قیمت های مناسب به دست فراورینمایندگان برسد اما جالب آن است که به قیمت نرخ های وارداتی به فروش می رسد.

با وجود اینکه ایران به یکی از فراورینمایندگان موز تبدیل شده اما در سطح خرده فروشی ها برچسب و اتیکت موز داخلی دیده نمی گردد و موز داخلی با قیمت وارداتی به فروش می رسد، درحالی که محصول فراوری داخل می تواند احتیاج اقشار کم درآمد جامعه را با نرخ های مناسب تامین کند.

طبق گزارش های موجود، 99.9 درصد موز مصرفی دنیا از گونه کاوندیش است که بومی مناطق گرمسیری جنوب شرق آسیا، شبه جزیره مالزی و استرالیا است و امروزه این گیاه در همه مناطق گرمسیری با رطوبت مناسب کاشت می گردد.

کشورهای آفریقای جنوبی، چین، اوگاندا، فیلیپین و اکوادور به ترتیب عظیمترین فراورینمایندگان و کشورهای اکوادور، کاستاریکا، کلمبیا و فیلیپین عظیمترین صادرنمایندگان موز در دنیا هستند. اما طبق آمار سال 2018 هند، چین، اندونزی، برزیل، اکوادور، فیلیپین، گواتمالا، کلمبیا، آنگولا و تانزانیا فراورینمایندگان برتر موز در دنیا به شمار می فرایند.

پیش از اینکه کشت موز در ایران مورد اقبال قرار بگیرد، همه محصول مورد احتیاج با تخصیص ارز از محل واردات تامین می شد اما از سال های 96 به بعد که بخشی از این محصول در داخل کشور فراوری شد همچنان این محصول با قیمت های وارداتی به دست مصرف نمایندگان می رسد.

طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، با وجود ممنوعیت ثبت سفارش موز از اردیبهشت ماه سال 99، واردات این محصول در 9 ماهه امسال به 308 هزار و 970 تن به ارزش 210 میلیون و 321 هزار و 56 دلار رسید.

موز میوه مصرفی در همه کشورها از جمله ایران است اما قیمت های نجومی این محصول باعث شده به تازگی مردم از مصرف این محصول روی برگردانند و تقاضای آن نیز کاهش یابد، این درحالی است که موز کالای مورد احتیاج مردم است اما چون از اقلام اساسی مصرفی محسوب نمی گردد به دلیل محدودیت های ارزی موجود در کشور، ارز آن حذف و ثبت سفارش آن از اردیبهشت ماه ممنوع شد.

با کم شدن واردات موز، عرضه این محصول در بازار کاهش یافت و در واکنش به این کاهش عرضه، قیمت موز در ماه های اخیر افزایشی شد که البته با صدور مجوز واردات احتمال ریزش قیمت این کالا در بازار پیش بینی شده است، اما با این وجود همچنان قیمت این محصول در بازار بالاست.

صادرات سیب به ازای واردات موز

کاظم خاوازی وزیر جهاد کشاورزی دی ماه امسال در نامه ای به وزیر صنعت، معدن و تجارت، مجوز واردات موز در ازای صادرات سیب درختی را خواهان شد.

پیش از این، وزارت جهاد کشاورزی فراوری حدود چهار میلیون و 120 هزارتن سیب درختی را در کشور پیش بینی نموده بود که نسبت به سال گذشته (98) با حدود چهار میلیون تن فراوری، سه درصد افزایش نشان می دهد که بخش عمده آن برای مصرف تازه خوری، بخشی وارد صنعت کنستانتره و آب گیری و بخشی نیز صادر شده است.

هر ساله بین یک میلیون تا 1.5 میلیون تن سیب درختی به کشورهای هدف صادر می گردد.

با توجه به کمبود و افزایش قیمت موز در بازار، چندی پیش حمید زادبوم رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران با تاکید بر تداوم ممنوعیت ثبت سفارش واردات موز اعلام نموده بود که برای کاهش التهاب بازار واردات این محصول از محل تعرفه سیب درختی میسر است.

طی سال های اخیر صادرنمایندگان سیب می توانستند در ازای هر سه کیلوگرم صادرات، یک کیلوگرم موز وارد نمایند، اما با تصمیم اتخاذ شده صادرنمایندگان سیب می توانند اقدام به واردات موز نمایند.

برای حل این مشکل در بازار میوه و تره بار، به تازگی نرخ مصوب هر کیلوگرم موز توسط دولت 25 هزارتومان مشخص شد اما همچنان این محصول با نرخ های بالا به دست مردم می رسد.

البته زهرا جلیلی مقدم مدیرکل دفتر امور میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی چندی پیش به ایرنا گفته بود که کشور احتیاجمند واردات ارقام تجاری سازگار با کمترین مصرف آب است، زیرا میزان مصرف آب موز بالاست؛ بنابراین برای توسعه کشت این محصول باید با دقت و احتیاط بیشتر عمل کرد.

تحقق تعادل قیمت بازار موز در گرو تهاتر موز با صادرات سیب درختی

در این زمینه، محمدمهدی برومندی معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا درباره شرایط فراوری و علت افزایش قیمت موز در بازار، گفت: علت کاهش واردات این محصول در ماه های اخیر، قرار دریافت موز در گروه هفت کالایی و عدم ثبت سفارش است که به تازگی با فرایند تهاتر از سر گرفته شده است.

وی از سیاست ها و برنامه های این معاونت در راستای کاهش واردات محصول موز را اجرای تهاتر واردات موز در قبال صادرات سیب درختی و افزایش تعرفه واردات از چهار درصد در سال 92 به 20 درصد در سال 98 اشاره نمود و افزود: در صورت تامین اعتبار طرح توسعه و فراوری میوه های گرمسیری در محیط های کنترل شده و سایبان ها این امر میسر خواهد شد.

برومندی گفت: همچنین وزارت جهاد کشاورزی هیچ ممنوعیتی برای واردات میوه های گرمسیری موز، انبه، آناناس و نارگیل اعلام ننموده و این موضوع در حیطه وظایف وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته است.

معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی توضیح داد: اکنون موز در استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب استان کرمان، فارس و بوشهر در فضاهای باز، کنترل شده و سایبان ها فراوری می گردد که 99.8 درصد این فراوری مربوط به استان سیستان و بلوچستان است.

وی با بیان اینکه امکان کاشت موز در سایر استان های کشور احتیاج به آنالیز بیشتر در شرایط کنترل شده توسط موسسات تحقیقاتی دارد، افزود: کشت و پرورش موز در مناطق جنوب استان سیستان و بلوچستان از قدیم رواج داشته و با توجه به شرایط مستعد و تامین احتیاج های اکولوژیک موز در این استان، سطح زیر کشت آن در حال افزایش است.

برومندی افزود: معاونت امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی برنامه توسعه، اصلاح و نوسازی باغ های موز در فضای باز و محیط های کنترل شده (گلخانه ها و سایبان ها) را طی یک مدت زمان پنج ساله در دست دارد.

وی گفت: براساس این برنامه پنج ساله (از سال 96 تا خاتمه سال 1400) باغ های موز کشور یک هزار و 750 هکتار توسعه، 2 هزار و 500 هکتار اصلاح و نوسازی و 250 هکتار تحت پوشش سایبان، اجرایی می گردد.

معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی ابراز امیدواری کرد: با انجام عملیات اصلاح و نوسازی باغ ها شامل تغذیه، هرس، مبارزه با آفات و بیماری ها، زمینه افزایش کمیت و کیفیت محصول فراوریی موز در کشور فراهم گردد.

وی از دلایل کوچک بودن اندازه موز در ایران را فراهم نبودن شرایط کامل اقلیمی برشمرد و افزود: اکنون با ورود بعضی ارقام تجاری و جدید و اصلاح باغ ها در استان سیستان و بلوچستان، امکان فراوری میوه موز با کیفیت و اندازه عظیم وجود دارد، البته بازارپسندی میوه های با سایز کوچک در بین بعضی از خانوارهای ایرانی بیشتر شده است.

برومندی گفت: پیگیری اخذ ردیف اعتباری و اجرایی شدن طرح فراوری میوه های گرمسیری در فضای باز و محیط کنترل شده و زیر سایبان، اصلاح باغ های درجه 2 و بازسازی باغ های غیراقتصادی و درجه سه و برگزاری دوره های آموزشی ویژه کارشناسان و بهره برداران در کشور، از برنامه های اولویت دار این معاونت است.

وی، سرانه مصرف موز در کشور را 6.8 کیلوگرم در سال برای هر ایرانی مطرح نمود و ادامه داد: وقوع سیل، پدیده سرمازدگی و خشکسالی، موانع فراوری از جمله تغییر شرایط اقلیمی و کاهش کمی و کیفی منابع آبی و خاکی مناسب موجب خساراتی در توسعه باغ ها می گردد.

وی افزود: البته هر ساله خسارت های ناشی از سیل در باغات موز توسط صندوق بیمه کشاورزی پرداخت می گردد.

موز ایرانی به مصرف آبمیوه گیری ها می رسد

در همین پیوند، اسدالله کارگر رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی در گفت و گو با ایرنا درباره قیمت موز ایرانی گفت: وقتی در بازار با کمبود یک میوه روبه رو می شویم، به طور حتم عدم تعادل عرضه و تقاضا موجب افزاش قیمت ها می گردد.

وی گفت: موز ایرانی کوچک و دارای کیفیت پایین تری نسبت به برندهای خارجی است، بنابراین در کشور ما بازارپسندی ندارد و بخش عمده این محصول با قیمت های کمتر در اختیار صنایع تبدیلی کنستانتره و آب میوه گیری ها قرار می گیرد.

کارگر توضیح داد: موز فراوری داخل به دلیل ظاهر کوچک قابل رقابت با موزهای وارداتی نیست و مردم از این محصول استقبال نمی نمایند و کمتر مشاهده می گردد که موز فراوری داخل، وارد بازار گردد.

وی افزود: با توجه به محدودیت منابع ارزی و کمبود این محصول در بازار، به نظر نمی رسد به سرعت، بازار موز کشور متعادل گردد.