فرصت و فریب فناوری - سفر به مالزی

در ایام کرونا و میان همه فناوری های نوین قرن 21، فناوری اطلاعات و ارتباطات بیش از سایر فناوری ها برای دولت ها و جوامع فرصت و چالش همزمان ایجاد کرد تا جایی که در برخی جوامع به عاملی اصلی برای پیشگیری و مهار بیماری ناشی از ویروس کرونا بدل شد و در برخی، بازار دروغ و شایعه را توسعه داده و بیماری های روحی - روانی متعددی به همراه آورد.

ناگفته پیداست اگر دسترسی به اینترنت و شبکه های رسانه ای و مجازی نبود مردم به این سرعت نمی توانستند با راه های پیشگیری از انتقال ویروس کرونا، قرنطینه ها و اخبار واکسیناسیون آشنا شوند و اطلاعیه ها و اخبار به روز مربوط به آن را به دست آورند.

بااین حال سید محمدرضا اصنافی، پژوهشگر حوزه فناوری و استاد دانشگاه بر این باور است که هرچند فناوری رسانه یاری های زیادی به جوامع کرد اما از سوی دیگر نگرانی هایی ایجاد کرد که شاید واقعی نبودند.

رفاهی که آسیب آفرین می گردد

به باور اصنافی، 80 سال قبل در ایران هزاران نفر براثر بیماری های مختلف کشته می شدند اما جامعه امروز -که سال ها از آن شرایط فاصله گرفته- تصور می کرد بر جهان و طبیعت سوار است و این فریبی بود که فناوری به آن داده بود.

آن طور که این استاد دانشگاه می گوید فناوری همیشه سطحی از رفاه را برای جوامع به ارمغان می آورد و کارها را تسهیل می نماید. جامعه ای که به این رفاه عادت نموده و زندگی خود را می کرد خیلی وقت بود این مسائل اپیدمیک را فراموش نموده بود. آسیبی که بشر امروز از بیماری های فراگیر می بیند بسیار بیشتر از گذشته بوده و علت آن آسایش و رفاه بیشتری است که فناوری برای او به ارمغان آورده است. ما در این سال ها بیش از اندازه به توانمندی های فناوری تکیه نموده و گاهی بیش از اندازه در قدرت فناوری اغراق نموده ایم.

بازنمایی های اغراق آمیز

فناوری اطلاعات و رسانه های اجتماعی به سبب آن که دسترسی عموم مردم را به رسانه -چه از لحاظ فراوریات محتوایی و چه از نظر مصرف این فراوریات- بیشتر و فراوری محتوا را همگانی تر می نماید، امکان بازنمایی هر پدیده اجتماعی را بیشتر نموده است. البته به اعتقاد این کارشناس، همین فضای مجازی یاری می نماید فرصت بازنمایی وقایع اجتماعی بیشتر شده و ضریب بیشتری پیدا کند، بنابراین شیوع ویروس کرونا و هر موضوع اجتماعی دیگری هم فرصت بازنمایی بیشتری پیدانموده و همین بازنمایی یاری می نماید تا جان انسان هایی که خود یا اطرافیان شان درگیر این بیماری می شوند بهتر حفظ گردد.

خدمتی که کرونا به فناوری کرد

شیوع ویروس کرونا و قرنطینه بسیاری از شهروندان در جهان طی یک سال و نیم اخیر باعث شد احتیاج انسان به فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی بیشتر دیده گردد، احتیاجی که ممکن است سرعت رشد فناوری را در کشورها بالا ببرد. پیش بینی خوشبینانه ای که اصنافی هم بر آن صحه می گذارد و می گوید: وقتی تقاضا افزایش پیدا می نماید سرعت فناوری هم بالا می رود.

پیش از شیوع کرونا بارها صحبت دورکاری و آموزش از راه دور مطرح بود اما تا این اندازه اهتمامی برای به اجرا درآمدن آن نشده بود. او که پیشتر مدیر رسانه های برخط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده، شرح می دهد: حدود 15 سال است بحث دولت الکترونیک به صورت جدی در کشور مطرح شده و سرمایه گذاری زیادی هم روی آن انجام شد، ولی نتیجه مؤثری نداشت. فشار کرونایی باعث شد تا اندازه ای اندازه تقاضا و اجرای این طرح ها بیشتر گردد. همین امر قطعا به افزایش سرعت اجرایی شدن و بالارفتن کیفیت آنها می انجامد. همان طور که دیدیم آموزش مجازی از راه دور هیچ گاه به صورت جدی عملی نشده بود. اما در یک سال اخیر تمام مدارس ناچار شدند این شیوه آموزشی را تجربه و زیرساختش را فراهم نموده و خانواده ها هم فکری به حال آن بنمایند. شاید بهتر بود تجربه آموزش مجازی را در دوره ای که دانش آموزان به خاطر آلودگی تعطیل می شدند، اجرا می کردیم ولی قبل از تجربه کرونایی اهتمامی برای آن نبود. حالا شاید اگر سال آینده هم براثر آلودگی هوا مدارس شهرهای عظیم تعطیل شد، مدارس بتوانند از همین طریق آموزش را ادامه دهند؛ یعنی همین زیرساخت حاصل شده تقاضا و انتظار را افزایش می دهد. از سوی دیگر کرونا سبب شد افرادی که تا به امروز تجربه خرید اینترنتی را نداشتند مزه سهولت و تنوع خرید اینترنتی را بچشند، بنابراین شاید اگر کرونا هم رخت بربندد، آنها بازهم به خرید اینترنتی رغبت نشان دهند و بازار فناوری دیجیتال را رونق بخشند.

فناوری اطلاعات در کشور مهجور است

اگرچه ویروس کرونا به تنهایی باعث شده بازار فناوری ارتباطات و دادوستدهای خرد اینترنتی در کشور رونق و سرعت رشد بیشتری بگیرد اما جهت رشد فناوری اطلاعات و تحلیل داده در کشور همچنان کند و ناهموار است. با آن که نقش فناوری اطلاعات در پیشگیری و کنترل بیماری های همه گیری چون کرونا بسیار جدی است، اما یکی از دلایلی که کشور ما در ابتدای ورود کرونا، زیاد درگیر مسائل این بیماری شد همین مساله استفاده نکردن از فناوری های تحلیل داده هاست. اصنافی از این موضوع گلایه می نماید که سال هاست به دلایل گوناگون جلوی شکل گیری پرونده های الکترونیکی گرفته شده است و تصریح می نماید: البته این موضوع دلایل بسیاری دارد که اینجا امکان بسط آن نیست. اگر ما پرونده های آنلاین و سیستم آنلاین داشتیم مراکز کنترل در وزارت بهداشت می توانستند بر اساس الگوی مراجعه بیماران به مراکز درمانی ازنظر کمی و کیفی موضوعات مختلفی را آنالیز نمایند.

سدی در برابر فناوری اطلاعات کشور

آن طور که اصنافی می گوید آنچه باعث می گردد در برابر این تکنولوژی های کارآمد مقاومت وجود داشته باشد، تنها در یک کلمه خلاصه می گردد و آن فساد است، زیرا فناوری اطلاعات شفافیت ایجاد می نماید. وقتی چیزی باعث گردد شفافیت به وجود بیاید به تبع آن فساد کم می گردد؛ بنابراین همین فساد مانع می گردد چنین فناوری ای بروز پیدا کند.

یک مثال ساده آن که اگر شما دسترسی به فناوری اطلاعات سلامت داشته باشید، می توانید تشخیص دهید چه کسی آزمایش نوشته و چه کسی سونوگرافی و ام آرآی. ممکن است بیمار احتیاجی به این آزمایش ها نداشته باشد و همین ثبت شدن می تواند نشان دهد کدام پزشک بدون ضرورت آزمایش می نویسد، بنابراین الگوی غیرعادی رفتار یک پزشک یا یک مرکز درمانی شناسایی می گردد.

این پژوهشگر تأکید می نماید: اگر خرید شما در دولت الکترونیک باشد و در سامانه شفاف سازی منتشر گردد، دیگر نمی توانید انحراف بودجه داشته باشید و تعیین می گردد هر بودجه ای صرف چه کاری می گردد و کوچک ترین انحراف خود را در سیستم نشان می دهد. به نظر می رسد فناوری های روز جهان نقش به سزایی در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری کرونا داشتند و از سوی دیگر، ویروس کوچک کرونا هم به سرعت توانست مرزهای فناوری ارتباطات و فناوری های نوین پزشکی را جابه جا کند، اما برای جابه جایی مرزهای فناوری اطلاعات و تحلیل داده ها در کشور راه سخت و ناهمواری در پیش است.

مهدیه سادات شاهمرادی - روزنامه نگار / ضمیمه کلیک روزنامه خبرنگاران