ری بردبوری: برای از بین بردن تمدن کتاب ها را نسوزانید! - سفر به مالزی

حسن گل محمدی؛ شاعر، مترجم، منتقد و پژوهشگر ادبی در یادداشتی به مناسبت هفته کتاب، از اهمیت قلم، کتاب و کتابخوانی نقش آن در پیشرفت و توسعه جوامع نوشت.

انسان موجودی اندیشمند و دارای قدرت تفکر و تعقل است. همین صفت وجه تمایز او با سیر مخلوقات به شمار میرود. به همین علت نیز انسان از نخستین روز آفرینش، زندگی و مسائل مرتبط با آن را از روی تجربه ها و دانسته های اولیه شروع کرد و روزبه روز با دستیابی به اطلاعات نو و استفاده از تجربه های قبلی، دانش خود را توسعه داد و گام به گام با پشت سر گذاشتن مراحل رشد و ترقی، بر مسائل و گرفتاری های زندگی فائق آمد، به طوری که امروز پا به دنیایی مدرن و پیشرفته گذاشته و می توان گفت بسیاری از این دستاورد های نو برگرفته از اندیشه ها و تفکرات رشد یافته او در طول تاریخ حیاتش بوده است.

بنا به گواهی تاریخ، ایرانیان از دوران باستان تا به امروز در چرخه حیات بشری نقش شاخص و معین نماینده ای داشته اند و با اندیشه ها و تفکرات خود به عنوان اقوامی تمدن ساز و نقش آفرین با قدمتی کهن و تاریخی شناخته شده اند. آثار مکتوب و غیرمکتوب به جای مانده از روزگاران گذشته، گواه بر این مدعاست.

بدیهی است برای انتقال تجربیات حاصل از تداوم زندگی، انسان ها همیشه در پی وسیله ای برای انتقال این دانسته ها به نسل های آینده بوده اند. یکی از ابزار های بسیار ارزشمند این انتقال، مکتوب کردن تجربه های به دست آمده برای ماندگاری و استفاده از آن به وسیله نسل های آینده بوده و جامعه انسانی در هر مقطع از تاریخ خود، بسته به زمان و مکان و اطلاعات و تکنولوژی های موجود، این تجربیات را ثبت نموده تا به وسیله سایر آحاد جامعه مورد استفاده قرار گیرد.

با پیدایش خط و استفاده از تصویر برای ثبت و انتقال این دانسته ها، دنیای نوی به روی جوامع بشری گگردده و مسیر رشد و تعالی آن فراهم شد، به طوری که می توان ادعا کرد که رشد و توسعه بشر، مدیون آثار مکتوب و غیرمکتوب به جای مانده از دوران های مختلف زندگی او بوده است.

در سنوات بعد با پیدایش و اختراع کاغذ و در ادامه دستگاه های چاپ، انسان توانست تجربیات و تخصص های به دست آمده خود را به صورت مکتوب و به شکل جزوه، کتاب و موارد دیگر، ثبت و نگهداری کند، به طوری که امروزه کتاب یکی از ارزشمندترین کالا های فرهنگی، علمی و اجتماعی جوامع بشری به شمار میرود که تأثیر بسزایی بر مقدار آگاهی رسانی و ارتقا سطح بینش و تفکر انسان ها دارد و می توان گفت این آثار مکتوب از احتیاج های واقعی زندگی بشری تلقی شده و تداوم حیات بدون آن امکان پذیر نیست.

در حال حاضر جوامع فرهنگی به این واقعیت رسیده اند که کتاب و کتابخوانی آیینه تمام نمای رشد و تعالی فرهنگی و تمدنی به شمار می آیند و جوامعی که خواستار پیشرفت و توسعه هستند، راهی جز استفاده از کتاب و کالای فرهنگی مشابه مانند روزنامه و نشریات مختلف ندارند.

نکته حائز اهمیت این است که جوامع مختلف باید برای فراوری کتاب و نحوه عرضه آن برای علاقه مندان برنامه ریزی درست و مناسبی داشته باشند؛ لذا ضرورت نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی باید از کودکی پایه گذاری گردد و پایه های اولیه درست در اشاعه موضوع کتاب و کتابخوانی در نهاد های آموزشی از مقاطع اولیه تحصیلی بنیانگذاری گردد. تجربه نشان داده که اگر افراد از سنین پایین عمر خود به مطالعه عادت نمایند، در سنوات بالاتر این عادت به صورت یک فرآیند دائمی درمی آید و جامعه به سوی توجه به علم و دانش کشیده می گردد.

در تداوم این روند باید روی چگونگی فراوری و انتشار کتاب های مورد احتیاج جامعه دقت و ممارست خاصی صورت بگیرد و افراد متخصص و دارای تجربه در این رابطه با تشکیل مراکز تحقیقی و پژوهشی احتیاج های جامعه را تشخیص دهند و نسبت به برطرف آن اقدام نمایند.

اعداد و ارقامی که در رابطه با مقدار مطالعه در کشور ما ارائه می گردد، تأمل برانگیز است و شاید مقایسه آن با آمار های جهانی ما را به فکر فرو ببرد. به همین علت به منظور اشاعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی هرچقدر که کار و تلاش صورت بگیرد باز جا دارد تا این فعالیت ها گسترده تر گردد.

به منظور جبران بخشی از این کمبودها، روز 24 آبان در تقویم رسمی کشور به عنوان روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار ثبت شده و سال جاری نیز از 21 تا 27 آبان ماه هفته کتاب برگزار می گردد. بدیهی است انجام چنین حرکتی می تواند تا مقدار مهمی به اشاعه فرهنگ کتابخوانی در کشور یاری کند، ولی به نظر نگارنده هر روز ما باید روز کتاب و کتابخوانی نامیده گردد و افراد مسئول در هر جا و هر مکانی باید بتوانند در راستای سرعت بخشیدن به تأمین این احتیاج، اقدام مقتضی را به عمل آورند.

شایسته آن است که در هر اداره و نهادی محل یا دفتری به نام دفتر کتاب و کتابخوانی ایجاد و نمایشگاهی دائمی از کتاب دایر باشد تا علاقه مندان بتوانند کتاب های مورد احتیاج خود را با قیمت مناسب تهیه نمایند.

نکته آخری که باید به آن توجه کرد این است که با توجه به توسعه تکنولوژی چاو و رواج ebook باید بخشی از امکانات تکنولوژیکی و پشتیبانی های مالی در این قسمت سرمایه گذاری گردد تا کتاب های دیجیتال نیز جایگاهی در جامعه فرهنگی پیدا نمایند و کتاب به عنوان یک کالای ضروری در سبد هزینه های خانواده ها گنجانده گردد و سطح آگاهی جامعه در حد استاندارد های بین المللی رشد پیدا کند و کشور ما نیز از این جهت در ردیف جوامع دیگر قرار گیرد.

در سرانجام جا دارد که هفته کتاب را به اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان تبریک بگویم و برای جامعه فرهنگی کشورم آرزوی موفقیت های بیشتر داشته باشم. این مطلب را با این گفتار ری بردبوری (شاعر معاصر آمریکایی) به سرانجام می برم: مجبور نیستید برای از بین بردن یک فرهنگ و تمدن کتاب ها را بسوزانید، فقط کاری کنید که مردم آن ها را نخوانند.

خبرنگاران فرهنگی هنری ادبیات