معین خط فقر خوراکی و غیرخوراکی در کمیته امداد - سفر به مالزی

ابراهیم باغبانی در پنل سیاست های رفاهی همایش ملی ایران 14: رفاه و تأمین اجتماعی که به همت موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی برگزار گردید، با اشاره به مطالعات کمیته امداد پیرامون معین خط فقر و شناسایی فقرا اظهار کرد: در اسناد بالادستی کمیته امداد و اساسنامه این نهاد شناسایی افراد و خانواده های لازم الحمایه مورد اشاره نهاده شده است. در سیاست های کلان برنامه پنج ساله ششم کمیته امداد نیز به تشکیل بانک اطلاعاتی و تهیه نقشه جغرافیایی فقر در هیئت امنای کمیته امداد مصوب شده است.

وی اضافه کرد: چهار دهه تجربه در کمیته امداد وجود دارد و این انتظار وجود داشت که پایش فقر از حیث کسانی که به طور مستقیم با موضوع فقر درگیر هستند دقیقتر و واقعی تر صورت گیرد و با پرداختن به موضوعات در حوزه فقر گزارش هایی را تنظیم کند که بتواند به سیاست گذاران یاری کند. در سیاست های کمیته امداد به تبیین شاخصه های فقر و محرومیت اشاره شده است؛ اینکه با چه معیاری باید بگوییم چه کسی فقیر است و چه کسی نیست. کمیته امدادی تشکیل شده و تصدی گری ممکن است روز به روز توسعه یابد اما باز هم مسئله فقر حل نمی گردد و در این 40 سال ثابت شده است که معین بودن دولت و دریافت یک رقم و سپس توزیع آن بین فقرا مشکل را حل نمی نماید.

رئیس مرکز پایش فقر و شناسایی نیازمندان کمیته امداد امام خمینی با طرح این سوالات که فقر چیست، فقیر کیست و آیا خط فقرهای متعددی که در دانشگاه های گوناگون توسط اساتید فراوری می گردد مسئله ما را حل می نماید یا باید به مفهوم واقعی تری بپردازیم؟ گفت: این سوالات مبنای مطالعات ما نهاده شد، بعد از اینکه به مفهوم رسیدیم باید بگوییم فقرا چه کسانی هستند. قاعدتا باید بدانیم افرادی که زیرخط فقر قرار دارند چه کسانی هستند، کجا و در چه شرایطی زندگی می نمایند.

باغبانی ادامه داد: ما یک آسیب شناسی در نظام شناسایی کمیته امداد انجام دادیم. این یک واقعیت است که دستگاههای حمایتی شاخص های معینی از فقر نداشتند و شناسایی نیازمندان در حد منابعی که به ما می دادند صورت می گرفت و بر مبنای مراجعه محوری بود و به کسانی که به ما مراجعه می کردند سرویس می دادیم و شاید محدود مواردی بوده که خود امداد شناسایی نموده است. شناسایی ها سنتی بوده و هوشمند صورت نگرفته و بعضا با این مشکل روبرو می شویم که بعضی خانوار تحت پوشش در دهک های بالای درآمدی بودند و باعث خدشه به اعتماد عمومی مردم می شد.

وی با اشاره به اینکه در راستای حل این مسائل، کوشش کردیم بحث فقر را به صورت عملیاتی به نتیجه برسانیم گفت: به این نتیجه رسیدیم که باید تعریف عملیاتی و اجرایی از فقر داشته باشیم و به این تعریف رسیدیم که فقر ناتوانی فرد یا خانواده در تامین حداقل هزینه های خوراک و غیرخوراک است. این حداقل خوراک باید چه طور معین می شد؟ با همکاری انستیتو تحقیقات تغذیه ای به استانداردی در حوزه خوراک رسیدیم. به یک سبد حداقلی با استاندارد حداقلی رسیدیم که فکر می کنم ما را به نتیجه خوبی رساند. آن سبد را با شاخص هایی تعریف کردیم که یک سبد ارزان باشد و اقلام لوکس در آن نباشد.

رئیس مرکز پایش فقر و شناسایی نیازمندان کمیته امداد امام خمینی اضافه کرد: در مطالعات انستیتو تغذیه، سبدهای تغذیه را برای هفت گروه سنی و دو جنسیت زن و مرد تعریف نموده بودند. استانداردهایی برای هر نفر معین شده بود. ما در نهایت سبدی تعریف کردیم که خانواده فقیر توان تامین آن را ندارد. این سبد غذایی در طول زمان به روز رسانی و بومی سازی می گردد. سامانه ای را راه اندازی و نیروهایی را انتخاب کردیم و از سال 1397 قیمت گیری اقلام سبد غذایی آغاز شد. قیمت گیری به صورت ریز همه هفته روزهای دوشنبه انجام و وارد سامانه می گردد.

باغبانی اضافه کرد: بر این اساس حداقل خوراک هر خانواده را در هر نقطه اجرایی از کشور در دست داریم که 1200 نقطه روستایی و مابقی شهری است. این قیمت گیری آنلاین در سیستم ما ثبت و خط فقر خوراک بر اساس جنسیت و در هفت گروه سنی برای هر فرد در خانواده فراوری می گردد و شرایط را در سطح کشور به صورت دقیق در دست داریم.

وی درباره فرایند معین خط فقر غیرخوراکی هم گفت: در این زمینه هم کار ویژه ای صورت گرفت. مدلی را در دست مطالعه داریم که فرایند نهایی اش را طی می نماید. از 700 قلم کد کالایی که در بخش غیرخوراک وجود دارد، حداقل ها را معین و به حدود 135 قلم رسیدیم و سرانه مصرف هم معین شد که قیمت گیری این اقلام هم صورت خواهد گرفت. ما خط فقر خانوار را فراوری کردیم و در نهایت اینها همه انجام می گردد تا شناسایی را به نحو بهتری انجام دهیم.

رئیس مرکز پایش فقر و شناسایی نیازمندان کمیته امداد امام خمینی تاکید نمود که خط فقر واقعی هر خانواده متناسب با هر شهر و روستا فراوری می گردد و وقتی بخواهیم وارد فرایند شناسایی شویم سطح بندی خانواده ها را انجام می دهیم که در دو سطح فقر خوراک و غیرخوراک خواهد بود و سپس نیازهای خانواده را در گروه خودش رتبه بندی می کنیم.

وی اضافه کرد: معتقدیم با سامانه سخا که در کمیته امداد شکل گرفته کل فقرا شناسایی می گردد. تهیه اطلس جغرافیای فقر را هم در دستور کار داریم. با سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح آزمایشی را به صورت پایلوت در رودان هرمزگان انجام دادیم و تراکم فقرا معین شد. این اطلس از چهار حیث شاخص های محیطی، مالی، اجتماعی و کالبدی مورد آنالیز قرار می گیرد و ما عملا یک تصویری از فقیر، شرایط و شرایط خانوار در دست خواهیم داشت که سیاست ها را می توان بر مبنای آن اتحاذ و اجرایی کرد.