کرونا و امکان روزنامه نگاری؛ زیر تیغ نه چاپ ! - سفر به مالزی

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، مسعود فروغی طی یادداشتی در روزنامه فرهیختگان نوشت: چند سالی است بحث درباره رسانه های مکتوب و سونامی فضای مجازی جدی و این بحث که با وجود دسترسی راحت افراد به اطلاعات در گوشی همراه و دیگر وسایل شخصی کامپیوتری داغ شده، حالا با نزول بلای کرونا داستان چالش روزنامه نگاری عمیق تر شده است. درباره اینکه آیا عمر روزنامه ها تمام شده یا خیر وقت و موقعیت مناسبی باید صحبت کرد، اما حالا درباره تعطیلی موقت نسخه چاپی روزنامه ها در طرح مقابله با کرونا که بعضی از آن به عنوان تیر به قلب روزنامه نگاران یاد کردند، نکاتی قابل توجه وجود دارد:

اول اینکه، تعطیلی نسخه کاغذی روزنامه ها غیرعادی نیست چه آنکه سینماها، مسابقات ورزشی، سالن های تئاتر، کنسرت های موسیقی، اماکن مذهبی مهم مثل حرم ها در یکی از شلوغ ترین موقعیت های زمانی شمسی و قمری، نمازهای جمعه و حتی برنامه های تلویزیونی پربیننده هم تحت شرایط تحمیلی کرونا مجبور به تعطیلی شدند. احتمالا گفته می شود هیچ کدام از اینها وجهه اطلاع رسانی ندارند، اما وظیفه اقناع افکار عمومی با رسانه ها ازجمله مکتوب هاست و تعطیلی نسخه چاپی یعنی تعطیلی آن. البته چاپ نشدن روزنامه برای ما عاشقان کاغذ روزنامه غمی بزرگ و آسیبی مهیب است اما روزنامه ها در شرایط کنونی به دو دلیل تحت فشار سنگینی قرار می گیرند؛ چون برخلاف رسانه های مجازی فرآیند تولید محتوا و خروجی دریافت از آن در رسانه های مکتوب از زنجیره ای متشکل از خبرنگار، دبیر، ویراستار، صفحه آرا و ... تا سردبیری تشکیل می شود، از سوی دیگر چاپ نسخه کاغذی زنجیره ای دیگر از همکاران در چاپخانه و توزیع و فروش را درگیر می کند. حتما هیچ کس مثل خود روزنامه نگاران از آسیب تعطیلی نسخه کاغذی در مدت زمانی قابل توجه بیشتر آسیب نمی بینند اما کرونا بسیاری از قواعد و محاسبات انسان ها را زیر سوال برده و این بلا برای روزنامه نگاران انگشت کوچک آن تغییرات است. برای من که حداقل در 22 سال اخیر مخاطب هر روز روزنامه ها هستم، هر نوع محدودیت روزنامه ها خبر بد حساب می شود اما خبر بدتر ماندگاری کروناست که حتما اگر هر صنف و شغلی به اقتضای شرایط کاری اش محدودیت های مقابله با آن را رعایت نکند احتمال این ماندگاری بیشتر است. بر همین اساس از نظر من روزنامه نگاران برخلاف بعضی نظرات در میانه این روزگار سخت در انتخاب بین تعطیلی و چاپ نسخه کاغذی نیستند (در بند بعدی در این باره می نویسم) چه آنکه به اعتقاد من به قیمت چاپ نشدن هیچ روزنامه ای در مدتی قابل توجه اگر جان چند انسان در فرآیند چاپ و توزیع و خرید و خواندن آسیب نبیند، حتما به صواب نزدیک تر است.

دوم اینکه این محدودیت چاپ نشدن به معنای تعطیلی روزنامه نگاری نیست؛ مثل خواننده ای که به جای خواندن روبه روی چشم هزاران آدم در سالن های کنسرت از همین شبکه های اجتماعی برای ارتباط با مخاطب استفاده می کند، ما هم باید از ظرفیت های موجود در فضای مجازی استفاده کنیم. احتمالا گفته می شود فرق روزنامه ها و خبرگزاری ها و سایت ها و رسانه های اخیرا متولدشده در تلگرام چه می شود؟ سوال درستی است، روزنامه نگار از نظر من کسی نیست که لزوما در نسخه ای چاپی بنویسد، روزنامه نگار اهل تحقیق، دقت و صحیح نوشتن است (البته اینها همه ویژگی های روزنامه نگاری نیست)، غرض اینکه روزنامه نگاران در شرایط فعلی کاری به مراتب مهم تر از قبل دارند و کارشان تعطیلی ندارد، هر محتوایی که جامعه را آگاه و انتخاب هایش را درست کند، با هر وسیله ای از سایت و شبکه اجتماعی و... به مخاطب برسد، مهم است. حالا چاپ نشدن روزنامه برای یک محدودیت بزرگ نباید مانع این شود که بگوییم مشکل اصلی محتوای ارائه شده به مخاطب است نه نحوه رسیدن. حتی اگر کرونا نبود چاپ خبرهای دیروز، گزارش های خبری ساده و یادداشت و گفت وگوهای آبکی نیاز نیست، روزنامه ها چه چاپ بشوند چه مدتی کوتاه مجبور باشند فقط فایل پی دی اف داشته باشند و از شبکه های اجتماعی با مخاطب صحبت کنند، باید بسته های تحلیلی و فراتر از خبرهای بی سروته کانال های تلگرامی البته با فرمی جذاب تولید کنند و با روش های جدید توزیع به مخاطب آن برسانند، البته بحث مفصل درباره اینکه برای روزنامه (معبد ما!) چه کاری باید کنیم تا در شرایط غیرکرونایی مخاطب بیشتری داشته باشد بماند برای بعد.

فعلا تا آن روز به جای اینکه فکر کنیم چاپ نشدن یا شدن یعنی مرگ و زندگی روزنامه نگاری، فکری به حال ظرفیت های موجود کنیم.

بازگشت به صفحه رسانه ها