تحفه نطنز چیست؟ - سفر به مالزی

ضرب المثل ها که به آن ها زبانزد هم می گویند، معمولا تاریخچه و داستان های پندآموزی در پشت خود نهفته دارند. بسیاری از این داستان ها به مرور و با گذشت زمان از بین رفته اند و پیشینه برخی از این امثال بر برخی از مردم روشن و واضح نیست. با این حال در سخن ها به کار می فرایند. تحفه نطنز هم یکی از این ضرب المثل ها است که داستان آن به مرور زمان از بین رفته و فقط زبانزد آن بین مردم به جای مانده است. اینکه منظور از تحفه نطنز چه چیزی است را می توان به راحتی با انجام تحقیقاتی از مردم نطنز متوجه شد. اما اینکه منظور از تحفه نطنز چه بوده و کاربرد آن در چه جاهایی است را باید در متون مختلف آنالیز کرد.

نطنز

نطنز یکی از باغ شهرهای تاریخی و مرکزی ایران است که در اصفهان، در میانه راه کاشان به اصفهان در دامنه کوهستان کرکس و در شمال غربی اردستان قرار گرفته است. دسترسی به شهر نطنز به وسیله جاده قدیم کاشان- نطنز امکان پذیر است. شهر نطنز دارای سابقه تاریخی بسیاری است و نام آن از نطن که در معنای خوش آب و هوا است، گرفته شده است. در حال حاضر بسیاری از مردم نطنز به جاهای دیگر مهاجرت نموده اند؛ به همین علت جمعیت شهر نطنز کاهش یافته است. بسیاری از مردم ایران هنوز هم نطنز را نمی شناسند. خیلی ها با آوردن نام نطنز بیشتر فکر شان به طرف انرژی هسته ای می رود. این در حالی است که نطنز، شهری با بافت کهن و طبیعتی بسیار زیبا است. شاید باید شاعر بود تا عمق کوچه باغ های نطنز را فهمید. نطنز یکی از جاهای تماشای استان اصفهان است که از لحاظ صنایع دستی بسیار غنی و دارای معروفیت است. سابقه فراوری سفال و سرامیک در این شهر به 800سال می رسد. علاوه بر سفال و دیگر سوغات این شهر، آنچه با گفتن نام نطنز در فکر تداعی می گردد، تحفه نطنز است.

کاربرد اصطلاح تحفه نطنز

تحفه نطنز در فرهنگ عامه رواج بسیار دارد. آنچه از کاربرد این سخن در فرهنگ عامه برمی خیزد، نشان از نمونه ای نادر و کمیاب دارد؛ چراکه کاربرد تحفه نطنز در کلام معمولا در جایی انجام می گردد که بخواهند کسی را متوجه این نمایند که آنچه را که عرضه داشته مگر تحفه نطنز است که این همه ارزش داشته باشد. لذا در این مورد اتفاق نظر وجود ندارد. برای مثال برخی پژوهشگران معتقد هستند که مشابه کلام تحفه نطنز در مثنوی مولانا آمده است. از نظر مردم شناسی چون دکتر جعفر قنواتی تحفه نطنز در مثنوی، مثال آبی است که یک عرب بادیه نشین برای حاکم بغداد به عنوان برترین تحفه ببرد. این مردم شناس بر این عقیده است که مفهوم تحفه نطنز مانند مفهوم زیره به کرمان بردن یا خرما به بصره بردن است. به این مفهوم که در یک مکان از یک نمونه جنس، فراوان وجود داشته باشد و بخواهند از همان جنس به همان مکان ببرند. به هر روی در این مورد نظرات بسیاری وجود دارد و دقیقا معین نیست که کدام یک مصداق صحیحی در این مورد باشند.

تحفه نطنز گلابی است

تحفه نطنز در معانی مختلف در ادبیات فرهنگ عامه جای گرفته است. اگر از عوام بپرسیم تحفه نطنز چیست و چه کاربردی در کلام دارد؟ برخی یا نمی دانند یا می گویند در این حد می دانیم که تحفه نطنز داشتن، کنایه از یک جنس کمیاب، باارزش و نادر است. برخی هم می گویند تحفه نطنز میوه ای خوش طعم با نام الک است که از خانواده هلو است و فقط در نطنز به دست می آید.

برخی نیز بر این عقیده اند که تحفه نطنز آلکی است که با مغزگردوی آسیاب شده، خاک قند، دارچین و هل ترکیب شده است و به آن جوز محلی هم گفته می گردد. این آجیل امروزه علاوه بر شکل سنتی به شکل صنعتی نیز در شهر نطنز فراوری می گردد. وقتی با مردم نطنز همراه می شویم و از آن ها می پرسیم تحفه نطنز چیست؟ می گویند نطنز یک باغ شهر است و طبیعتا تحفه نطنز را باید در میان باغ های آن ها جستجو کنید. از دیدگاه مردم نطنز تحفه این شهر شاه میوه یا گلابی نطنز بوده که بیشتر آن از روستای طامه نطنز که به آن روستای گلابی نطنز هم می گویند به دست می آید. این میوه در شهر نطنز با کیفیت عالی فراوری می گردد. عطر و طعم این میوه در نطنز منحصربه فرد است و نظیری در جاهای دیگر ندارد. بنابراین تعجبی ندارد اگر این میوه را تحفه نطنز بدانند. اگر در فصل مناسب به نطنز بروید و گلابی نطنز را میل کنید، حتما بر اینکه طعم گوارایی دارد، صحه می گذارید. اندازه فراوری و برداشت گلابی در نطنز در گذشته بیشتر بوده و امروزه این محصول نیز مثل دیگر محصولات باغی کاهش بسیار در فراوری داشته است.

به این صورت از دیدگاه مردم نطنز و بیشتر کسانی که نطنز را دیده اند، سوغات و تحفه نطنز گلابی معروف این شهر است؛ اما در کنار این میوه خوش طعم می توان از انار بادرود در نطنز به عنوان سوغات خاص این شهر نیز نام برد. علاوه بر آنچه گفته شد، کاشی و سفال های معروف نطنز را نیز نباید از یاد برد. نطنز ظرفیت کاشت طلای سرخ را نیز دارد و بعد از خراسان، شهری است که مستعد کاشت زعفران است.

در بازدید از نطنز از کوچه باغ های زیبا، چنارهای خاص شهر و درختان مقدس چندین ساله هم تماشا کنید. این شهر جاذبه های کم نظیر و ناشناخته ای دارد، در سرانجام سفرتان می توانید تحفه نطنز را از قلم نیاندازید و تجربیات خود را با کاربران خبرنگاران در میان بگذارید.