با قدمت اما کم قیمت، هنری که با وجود بی مهری قلم می زند - سفر به مالزی

قلم زنی هنر تزئینات آثار فلزی است که از دیرباز در ایران رایج بوده و از 5 هزار سال پیش ایرانیان با ساخت اشیای مسی و شیوه استفاده از آن ها آشنا بوده اند و آثار خود را قلم زنی می کردند و علت این ادعا اشیایی ا ست که مربوط به هزاران سال پیش است.

پایداری فلز در شرایط مختلف باعث حفظ مدارک و پیشینه قلم زنی شده است.

شهرستان طبس در خراسان جنوبی یکی از پایگاه های مهم قلم زنی است و هنرمندان و صنعتگرانی در این حوزه مشغول به فعالیت هستند.

جای گرفتن ظروف مسی در لیست میراث ملی

رشته قلم زنی جزو رشته های بومی استان علی الخصوص شهرستان طبس است.

شاهوردی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: قلم زنی در شهرستان طبس شاید به میزان گذشته رونق نداشته باشد، اما در حال حاضر نیز زنده و پویا بوده و قریب به 100 صنعتگر در این شهرستان مشغول به فراوری هستند و مهارت مس گری (مس چکشی) شهرستان طبس به شماره 1454 در تاریخ 28 ابان سال 1397 در لیست میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده است.

او اضافه کرد: آثار فراوری شده در این حوزه عمدتا مسی بوده و وسایلی همانند دیگ، پارچ و لیوان را شامل می گردد.

شاهوردی اعلام کرد: پیشینه این هنر در ایران به 5 هزار سال پیش می رسد. صنعت مس گری در اصفهان، کاشان و کرمان رواج داشته و در دوران اسلامی، در سایر شهر ها نیز رونق داشته است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی مطرح نمود: رونق این هنر صنعت در شهر های مذکور به گونه ای است که در قدیم، بازار هایی با عنوان بازار مسگر ها وجود داشته است و در بعضی شهر ها همچنان پابرجا است.

او گفت: مسگری هنری است که در آن صنعتگر با ابزارهایی، چون چکش و سندان روی مس ظریف کاری انجام می دهد.

سینی، دیگ، مجمعه و پارچ و لیوان از جمله محصولاتی است که در این حوزه فراوری می گردد.

وقتی صنعتگر به مزد واقعی اش نمی رسد

قیمت گذاری ناعادلانه و پایین بودن قیمت محصولات مهمترین مسئله ای است که هنرمندان و صنعتگران با آن رو به رو هستند و احتیاج است تا ساماندهی این هنر صنعت انجام گردد تا صنعتگران از گرفتاری ها رها شوند.

شاهوردی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: با توجه به افزایش قیمت مس فراوری و عایدی صنعتگران شاغل در این رشته دچار بحران شده است چرا که با رکود بازار استقبال مشتریان کاهش یافته است و تنها اندک عایدیی نصیب صنعتگران می گردد.

او اضافه کرد: در حوزه قیمت شاهد چند قیمتی بودن فراوریات در بازار بوده و از سویی ورود کالا های چینی و تایلندی به بازار این رشته آسیب جدی وارد نموده است.

بیشتر بخوانید

• نقش و نگار قلم بر پیکره فلز/ فراوری 8 هزار قطعه محصول قلم زنی در سال

• کاهش 50 درصدی صادرات صنایع دستی خراسان جنوبی

• آیینه عبرت خلق شده از ضربه چکش بر روی قلم+ فیلم

شاهوردی توضیح داد: این معضل مشتریان را در انتخاب محصولات داخلی و خارجی دو دل نموده و نمی توانند از قیمت واقعی محصول آگاه شوند تا به جیب آن ها ضرری وارد نگردد.

در این بین هستند صنعتگرانی که جانب انصاف را رعایت نموده و محصولات خود را به قیمت واقعی به فروش می رسانند و به سودجویی فکر نمی نمایند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشری و صنایع دستی خراسان جنوبی اظهار کرد: چنان چه متقاضیان فعالیت در این حوزه برای دریافت تسهیلات درخواست دهند، تسهیلات مستقل و پشیبان به آن ها اعطا شده و به بانک عامل معرفی می شوند.

قلم زنی از کودکی

شهرستان طبس یکی از قطب های فراوری محصولات مسی و محل رونق هنر قلم زنی است و صنعتگران زیادی در این حوزه مشغول به فعالیت هستند.

خوسفیان یکی از صنعتگران این رشته است که با او تبادل نظر کردیم.

خوسفیان گفت: از 9 سالگی در کنارم پدرم مشغول به کار قلم زنی مشغول هستم.

او اضافه کرد: وسایل فراوری شده با استفاده از این هنر صنعت را می توان در طیف گسترده ای تقسیم بندی نموده و در دو نوع سطحی و حجمی معرفی کرد.

خوسفیان سینی ها را جزو اشیای سطحی مطرح نمود و ادامه داد: شکلات خوری و قندان نیز از جمله اشیای حجمی است که با استفاده از قلم زنی فراوری می گردد.

محصولاتمان با قیمت پایین به فروش می رسد

با وجود اینکه قلم زنی هم قدمت دارد و هم صنعتگران در این حوزه فعال اند، اما قیمت گذاری محصولات عادلانه صورت نمی گیرد و صنعتگران به سود واقعی خود نمی رسند.

خوسفیان صنعتگر حوزه قلم زنی در مورد قیمت گذاری محصولات گفت: قیمت بر اساس سه معیار میزان محصول، ضخامت ورق کار شده و ظرافت و دقت معین می گردد.

او اعلام کرد: قلم زنی که در طبس رواج دارد، ارزش واقعی خود را پیدا ننموده است و مجبور هستیم محصولاتمان را با قیمتی پایین تر از حد معمول به فروش برسانیم.

خوسفیان اظهار کرد: اگر بخواهیم قیمت گذاری واقعی را انجام دهیم، تمامی کارهایمان روی دستمان می مانند و به فروش نخواهند رسید.

این صنعتگر گفت: محصولاتی از ترکیه وارد کشور می گردد، اما این محصولات مسی نیستند و به هیچ عنوان نمی توان آن ها را با محصولات ایرانی مقایسه کرد.

جلب مشتری دغدغه قلم زنان

جذب و یافتن مشتری مهمترین خواسته صنعتگران حوزه قلم زنی است، زیرا این امر سبب رونق هر چه بیشتر این هنر صنعت می گردد.

خوسفیان صنعتگر شهرستان طبس گفت: اولین و فعال ترین واحد فراوریی قلم زنی را با 7 هنرجو در طبس در اختیار دارم.

او اضافه کرد: چون سبک قلم زنی ما مختص طبس است، عمده مشتریان ما هم از طبس هستند و همشهریان، این محصولات را به نقاط دیگر کشور هم می برند.

خوسفیان توضیح داد: بخشی از محصولاتمان به هلند و نیویورک آمریکا رفته است که ارسال این محصولات نیز از سوی شهروندان طبس بوده است.

این صنعتگر گفت: مهمترین مسئله ای که در حوزه قلم زنی وجود دارد، نبود کانال ارتباطی با مشتریان است و اگر بتوان این مشکل را رفع کرد، قیمت گذاری ها نیز عادلانه خواهد شد و دستمزد هنرجو نیز به او پرداخت خواهد شد.

حمایت شوند رونق می گیرند

خراسان جنوبی مهد فرهنگ و هنر است و هنر های زیادی از این استان کویری در لیست میراث ملی ایران و لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

یکی از این هنر ها که در لیست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است، قلم زنی است و شهرستان طبس در خراسان جنوبی، یکی از قطب های این هنر صنعت به شمار می رود.

قلم زنی طبس در کشور منحصر به فرد است و صنعتگران این حوزه مشغول به فعالیت هستند، اما از مسائل موجود نیز گلایه دارند.

از جمله مسائل این هنر صنعت، پایین بودن قیمت محصولات فراوریی است و هنرجویان این رشته را دلسرد نموده است، اما اگر حمایت های لازم از صنعتگران و هنرمندان صورت گیرد، بسیاری از مسائل حل خواهد شد.

باید این نکته را مدنظر داشت که حمایت از فراورینمایندگان به بقای هنر های قدیمی منجر می گردد و میراث فرهنگی کشور را حفظ خواهد نمود.

گزارش از زهرا رضایی

خبرنگاران خراسان جنوبی بیرجند