روزشمار: 22 آبان؛ روزی که شاه عباس صفوی، اصفهان را مرکز ایران کرد - سفر به مالزی

اصفهان بنا بر ملاحظات سیاسی، موقعیت جغرافیایی، اوضاع طبیعی و وسعت خاک آن، از هزاران سال پیش تا به امروز چندین بار به مرکزی کشور انتخاب شده است و در چند نوبت دیگر هم مقدمات این کار فراهم شده، اما مشکلاتی مانع شده است.

12 نوامبر سال 1598 میلادی شهر اصفهان یک بار دیگر مرکز ایران شد. شاه عباس یکم تصمیم به انتقال مرکز از قزوین گرفته بود و کار این انتقال هفت سال طول کشیده بود.

به طور کلی، صفویان در طول حکومت نسبتاً طولانی سیصد ساله خود در ایران، سه شهر مهم تبریز، قزوین و اصفهان را به مرکزی برگزیدند.

پیش از دوران سلطنت شاه عباس، اصفهان در سال 931 میلادی به تصمیم مرداویز قهرمان ملی ایرانیان که سودای احیای امپراتوری ایران با همه مراسم و آیین های باستانی اش را در سر داشت، مرکز اعلام شده بود. وی نخستین مراسم سده پس از ساسانیان را در همین شهر برگزار نموده بود و سخن گفتن و نوشتن، جز به فارسی را ممنوع نموده بود.

طغرل سلجوقی که در جریان تعرض مسلحانه به ایران در نهم اوت 1052، اصفهان را تصرف نموده بود، این شهر را مرکز خود اعلام نموده و اصفهان این عنوان را چند سال حفظ نموده بود. طغرل که یک سُنی متعصب بود از اصفهان راهی بغداد شد و به حکومت بوئیان شیعه بر این شهر سرانجام داد و قدرت را به سُنی ها و رئیسشان خلیفه عباسی بازگرداند.

در سال 1915 هجری یعنی زمان سلطنت احمدشاه قاجار و دومین سال جنگ دنیای اول هم تصمیم گرفته شد که مرکز ایران از تهران به اصفهان که در مرکز ایران قرار گرفته است منتقل گردد که به علت ورود نیروهای خارجی متخاصم به ایران و تبدیل ایران به گوشه ای از میدان جنگ دنیای اول، عملی نشد.

به نوشته بعضی از مورخان، شاه عباس پس از انجام کودتا بر ضد پدرش و برکنار کردن او، به این سبب که در قزوین، مادرش به دست قزلباش ها کشته شده بود، مایل نبود در آن شهر بماند و در نخستین فرصت اصفهان را مرکز قرار داد و با این کار، در عین حال خود را از دست قزلباش ها که یک سپاه متعلق به چند ایل بودند، خلاص کرد و بعدا یک ارتش سراسری برای ایران به وجود آورد. مورخان دیگر، اهمیت موقعیت جغرافیایی اصفهان را که در مرکز کشور و بر سر راه های تجاری قرار گرفته است، علت انتخاب آن به مرکزی دانسته اند.

در نخستین مراسم رسمی نوروز که در اصفهان برگزار گردید، شاه عباس تاکید نموده بود که اصفهان تا ابد مرکز ایران خواهد بود و دستور داده بود که در اصفهان به کشورهایی که در ایران نمایندگی سیاسی و بازرگانی داشتند، زمین رایگان داده گردد تا برای خود سفارت خانه بسازند و از دولت های دیگر خواسته بود که در اصفهان سفارتخانه و مرکز تجاری دایر نمایند.

این اقدام، ظرف چند سال، اصفهان را به اوج عظمت خود رساند و آن را به صورت مرکزی بین المللی درآورد که فرستادگان و بازرگانان از اروپا و خاور دور بدان رو می آورند. برخلاف شاهان دیگر که در شهر کهنه اصفهان اقامت گزیدند، شاه عباس تصمیم گرفت دربار خود را در حاشیه جنوب غربی شهر کهنه برپا کند.

هسته مرکزی طرح شاه عباس، میدانی بود که تأسیسات اداری، مذهبی، علمی و مالی در پیرامون آن قرار می گرفت. آنچه در شهر و میدان کهنه اصفهان در طی چندین سده انجام گرفت، در طرح تأسیسات شاه عباس با نظمی از پیش مطالعه شده در مدت نسبتاً کوتاهی به وجود آمد.

شاه عباس سپس به آبادانی اصفهان پرداخت تا زیباترین شهر دنیا گردد. وی در اصفهان یک محله تازه برای کسانی که با او از قزوین نقل مکان نموده بودند، ساخت که به عباس آباد معروف شده است. شاه عباس که در هرات متولد شده بود پیش از کودتا بر ضد پدرش، حکمران خراسان بود و در هرات زندگی می کرد. وی از 1588 تا 1629 بر ایران حکومت کرد و تلاش بسیار کرد تا مرزهای ایران را به حدود دوران ساسانیان برساند. از کارهای نظامی مهم دوران او اخراج پرتغالی ها از بحرین و سراسر خلیج فارس بود.

حتی امروزه نیز شهر اصفهان میزان زیادی از شکوه گذشته خود را حفظ نموده است. بناهای تاریخی متعددی در شهر وجود دارد که تعدادی از آن ها به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیده اند. اصفهان در سال 2006 به واسطه برگزاری نشستی با حضور وزرا یا سایر مسئولان فرهنگی کشورهای اسلامی به عنوان مرکز فرهنگی دنیا اسلام انتخاب شد. در سال های بعد، این عنوان بر همین اساس به شهرهای حلب، غزنی و باکو رسید.

در همین روز:

• سرانجام جنگ دنیای اول با شکست آلمان (1297 شمسی)
• درگذشت مهرداد بهار شاعر و سخنور معاصر (1373 شمسی)
• شروع محاصره تبریز مرکز اتابکان ازبک به وسیله سپاهیان خوارزمشاه (622 قمری)
• درگذشت سلمان ساوجی غزل گو و قصیده سرای بزرگ ایرانی (778 قمری)
• کشف جسد یخ زده کاپیتان رابرت فالکون اسکات، دریانورد و کاشف بریتانیایی (1912 میلادی)
• اتریش جمهوری شد. (1918 میلادی)
• پل خلیج سانفرانسیسکو-اوکلند افتتاح شد. (1936 میلادی)
• شروع بکار نخستین بانک سواره (اتوبانک) در شهر شیکاگو (1946 میلادی)
• مراکش، سودان و تونس به سازمان ملل متحد پیوستند (1956 -میلادی)
• احداث پلی به درازای 890 متر و پهنای 12 متر که آبادان را به خرمشهر وصل می نماید به سرانجام رسید. (1959 میلادی)
• گینه استوایی به سازمان ملل متحد پیوست. (1980 میلادی)
• کومور به سازمان ملل متحد پیوست. (1975 میلادی)
• یک جت بوئینگ 747 خطوط هوایی سعودی در آسمان هند و نه چندان دور از فرودگاه دهلی نو با یک هواپیمای باری قزاقستان برخورد کرد و هردو سرنگون شدند. در این سانحه 349 تن کشته شدند. (1996 میلادی)
• قطار شهری شانگهای با سرعتی بالغ بر 501 کیلومتر بر ساعت به عنوان سریع ترین قطار تجاری دنیا نام گرفت. (2003 میلادی)